TA-İ MERBUTA

Bu yazı, 19 mucizesini savunmak için, ta-i merbuta işaretini "he" harfi olarak kabul eden ve sayımlarını da buna göre yapan kişilerin [Örneğin, Meryem suresindeki tai merbutaları da "he" harfi olarak kabul edip, surede toplam 175 tane he harfi olduğunu iddia ederler.], filoloji açısından ne kadar büyük bir yanılgı içerisinde olduklarını göstermek için kaleme alınmıştır. Bu kişiler, eskiden tai merbutanın noktasız olmasından ötürü he harfi gibi yazılmasından yola çıkarak (belki tai merbutada durulunca "h" sesi, geçilince "t" sesi vermesi de gündeme getirilebilir), tai merbuta işaretlerini he harfi olarak saymaktadırlar. Oysa bu mantıkla hareket edilecek olursa, "fe" ve "kaf" gibi, "cim" ve "ha" gibi harflerin de, aynı harf olarak sayılması gerekirdi. Burada önemli olan bir harfin neye benzediği değil; ne olduğudur ve eğer ta-i merbuta, illa bir harf olarak sayıma alınacaksa, bu harf "he" harfi değil, "te" harfi olmalıdır.

Arapça, kelimelerin eril (müzekker) ve dişil (müennes) olabildiği dillerden biridir. Arapçada 3 adet müenneslik (dişillik) işareti vardır ve bunlardan biri de tai merbutadır.

Tai merbuta, "bitişik ta" demektir. Bir diğer ismi de tai te'nis'tir (yani dişillik ta'sı). Bu işaret, kelimelerin sonuna birleşen ve kapalı yazılan te harfidir. Bir başka ifadeyle, Arapçanın 3. harfi olan te harfinin iki yazılış şeklinden (açık ve kapalı) biridir.

Açık yazılan te harfi de, tıpkı kapalı yazılan tai merbuta işareti gibi, dişillik alameti olarak görev alabilmektedir:

Kuran'ın yazıya geçirildiği ilk dönemlerde, bugünkü gibi harflerin altında veya üstünde noktalar bulunmuyordu. Sonradan, tai merbutanın da tıpkı açık yazılan te harfi gibi üzerine "iki nokta" konmuştur.

Tai merbutanın kelimelerin sonunda genellikle dişillik alameti olarak kullanıldığını söyledik. Burada bir soru akla gelebilir? Acaba, tai merbuta ile biten kelimenin sonuna başka harfler eklendiğinde, tai merbuta nasıl yazılmaktadır? Bu soruyu bir örnekle cevaplandırabiliriz.

24/58. ayette geçen namaz kelimesinin sonuna, 11/87. ayette olduğu gibi bir kef harfi geldiğinde, kapalı yazılan te harfi açık şekilde yazılır. Bu durum eski (noktasız yazılmış) mushaflarda da aynen bu şekildedir ve bunun Kuran'da birçok başka örneği de gösterilebilir. Oysa iddia edildiği gibi, tai merbuta he harfi olsaydı, sonuna bir başka harf geldiğinde de yine he harfi olarak kalır; açık te harfi olarak yazılmazdı.

Aslında te harfinin açık ve kapalı yazılan şekilleri arasındaki sınır o derece belli belirsizdir ki, kimi zaman bir kelime kapalı te ile de açık te ile de yazılabilmektedir! Örneğin, 2/211. ayette geçen ni'meta'llahi (Allah'ın nimeti) ifadesinde tai merbuta kullanılmışken, aynı ifadenin yer aldığı 2/231. ayette ni'meta'llahi (Allah'ın nimeti) açık te ile yazılmıştır (Örneği genişletme açısından, 5/7, 5/20, 14/6, 16/18 veya 33/9 ile 3/103, 16/83, 16/114 ve 35/3 ayetlerine de bakılabilir). Bu durum, rahmet, la'net, şecere, kelime, cennet gibi sözcüklerde de vardır.

,

Yukarıda verdiğimiz bilgilerden de kolaylıkla anlaşılabileceği gibi, tai merbuta te harfinin özel bir şekli olup, kesinlikle he harfi ile aynı değildir! Bunun daha net görülebilmesi için, bir kelimenin sonuna tai merbuta ve he harfi getirelim.

Burada, tilmîzu (öğrenci) kelimesinin sonundaki tai merbuta, dişillik bildirir ve kelimenin anlamı "kız öğrenci" olur. Oysa aynı kelimenin sonuna gelen he harfi bir isim tamlamasına yol açar ve ifadenin anlamı "onun öğrencisi" şeklinde olur ve "onun öğrencisi" derken hem "o" hem de "öğrenci" eril olarak anlaşılır.

Sonuç olarak, isminden de anlaşılabileceği gibi tai merbuta işareti, te harfinin bir yazım formudur ve açık yazılan te harfi gibi iki nokta ile noktalanmıştır. Kelimelerin sonlarında yer alır ve genellikle dişillik bildirir; ancak kendisinden sonra bir harf gelecek olursa, artık kapalı yazılamaz ve açık te şeklinde yazılır. Kuran'da açık ve kapalı te formları arasında sınırın çok net olmamasından dolayı geçişkenliğin olabildiği görülmektedir. Bir kelimenin sonunda tai merbuta veya he harfinin bulunması, işlev ve anlam bakımından farklılıklar oluşturmaktadır. Tüm bunlar tai merbutanın he harfi olmadığını ve eğer illa bir harf olarak sayıma alınacaksa te harfi olarak sayılması gerektiğini net bir şekilde ortaya koymaktadır.



Ana Sayfa